Uvod
Ugljikohidrati su najrasprostranjenija skupina organskih spojeva u prirodi. Osnovni su izvor energije za mišićni rad i sve ostale procese koji se zbivaju u organizmu.
U 18. stoljeću prosječna potrošnja saharoze bila je jedan kilogram godišnje po stanovniku. Uvođenjem novih načina proizvodnje, saharoza je postala jeftinija i svima dostupna. Njezina potrošnja stalno raste i, u nekim zemljama, godišnja potrošnja premašuje 50 kg po stanovniku.
Saharoza je bogati izvor energije te njena konzumacija dovodi do debljanja. U svijetu broj pretilih osoba svakodnevno raste, a dijabetes je u razvijenom svijetu postao česta bolest.
Ugljikohidrati su organski spojevi sastavljeni od ugljika, vodika i kisika u kojima je kod većine omjer vodika i kisika jednak kao u vodi. Naziv ove skupine spojeva potječe iz 19. stoljeća i premda danas znamo više o strukturi i svojstvima ovih spojeva, naziv se održao. Jednostavne ugljikohidrate često još nazivamo šećeri ili saharidi (lat. saccharum = sladak). U imenovanju šećera koriste se trivijalni nazivi jer su njihova sustavna imena složena i nepraktična za uporabu. Trivijalna imena šećera završavaju nastavakom -oza.
Molekula najmanjeg ugljikohidrata ima tri ugljikova atoma, a složene molekule imaju u svojem sastavu više tisuća ugljikovih atoma.
Saharoza je bogati izvor energije.
Njena konzumacija dovodi do debljanja.
U svijetu broj pretilih osoba svakodnevno raste, a dijabetes je u razvijenom svijetu postao česta bolest.
Ugljikohidrati su organski spojevi sastavljeni od ugljika, vodika i kisika.
Omjer vodika i kisika jednak je kao u vodi.
Naziv ove skupine spojeva potječe iz 19. stoljeća.
Premda danas znamo više o strukturi i svojstvima ovih spojeva, naziv se održao.
Jednostavne ugljikohidrate često još nazivamo šećeri ili saharidi (lat. saccharum = sladak).
Mnogi ugljikohidrati imaju trivijalna imena, ali većina njih u nazivu ima nastavak -oza.
Molekula najmanjeg ugljikohidrata ima tri ugljikova atoma.
Složene molekule imaju u svojem sastavu više tisuća ugljikovih atoma.
Ugljikohidrati se u prirodi sintetiziraju u autotrofnim organizmima, u kojima procesom fotosinteze ugljikova(IV) oksida i vode, uz Sunčevu energiju, nastaju glukoza i kisik. Više o fotosintezi možete pronaći na mrežnom mjestu 1.
Glukoza se u organizmu, u procesu staničnog disanja, u nizu metaboličkih koraka opet razgrađuje do ugljikova(IV) oksida i vode, uz oslobađanje energije. Više o staničnom disanju možete pronaći na mrežnom mjestu 2.
Ugljikohidrati se u prirodi sintetiziraju u autotrofnim organizmima.
U autotrofnim organizmima procesom fotosinteze ugljikova(IV) oksida i vode,
uz Sunčevu energiju, nastaju glukoza i kisik.
Više o fotosintezi možete pronaći na mrežnom mjestu 1.
Glukoza se u organizmu, u procesu staničnog disanja,
u nizu metaboličkih koraka opet razgrađuje do ugljikova(IV) oksida i vode, uz oslobađanje energije.
Više o staničnom disanju možete pronaći na mrežnom mjestu 2.
Monosaharidi
Monosaharidi su jednostavni ugljikohidrati opće molekulske formule:
[latex]C_{\mathit{n}}H_{2\mathit{n}}O_{\mathit{n}}[/latex]
Monosaharidi se imenuju trivijalnim imenima koji završavaju nastavkom –oza. Mogu imati od tri do devet ugljikovih atoma pa se prema broju dijele na trioze, tetroze, pentoze, heksoze i heptoze. U prirodi su najčešći oblici s pet ili šest ugljikovih atoma. U molekuli monosaharida uvijek je jedna karbonilna skupina i dvije ili više hidroksilnih skupina. Karbonilna skupina može biti na početku ugljikovodičnog lanca kao kod aldehida pa se takvi monosaharidi nazivaju aldozama. Ketoze su monosaharidi s karbonilnom (keto) skupinom, najčešće na drugom ugljikovom atomu.
Monosaharidi se imenuju trivijalnim imenima koji završavaju nastavkom –oza.
Mogu imati od tri do devet ugljikovih atoma.
Prema broju ugljikovih atoma dijele se na trioze, tetroze, pentoze, heksoze i heptoze.
U prirodi su najčešći oblici s pet ili šest ugljikovih atoma.
U molekuli monosaharida uvijek je jedna karbonilna skupina
i dvije ili više hidroksilnih skupina.
Karbonilna skupina može biti na početku ugljikovodičnog lanca kao kod aldehida.
Takvi se monosaharidi nazivaju aldozama.
Ketoze su monosaharidi s karbonilnom (keto) skupinom, najčešće na drugom ugljikovom atomu.
U prirodi su najčešće heksoze glukoza i fruktoza. Glukoza je aldoza, a fruktoza je ketoza. Kombinacijom obaju načina podjele, glukozu označavamo kao aldoheksozu, a fruktozu kao ketoheksozu.
Stereokemija monosaharida
Molekule monosaharida imaju najmanje jedan, a najčešće više asimetričnih ugljikovih atoma. Najjednostavnija aldotrioza je gliceraldehid koja ima jedan stereogeni centar, pa ima dva stereoizomera. Jedan od njih ima apsolutnu konfiguraciju R, a drugi S.
Monosaharidi se uobičajeno prikazuju Fischerovim projekcijskim formulama. Takav način prikazivanja pogodan je za molekule s više stereogenih centara. U Fischerovoj projekcijskoj formuli najdulji lanac se crta uzdužno, a na poprečnim se veznim crticama prikazuju atomi vodika i hidroksilne skupine. Na sjecištima su smješteni asimetrični ugljikovi atomi.
Monosaharidi se uobičajeno prikazuju Fischerovim projekcijskim formulama.
Takav način prikazivanja pogodan je za molekule s više stereogenih centara.
U Fischerovoj projekcijskoj formuli najdulji lanac se crta uzdužno.
Na poprečnim se veznim crticama prikazuju atomi vodika i hidroksilne skupine.
Na sjecištima su smješteni asimetrični ugljikovi atomi.
1. Riješeni primjer
Prikažite Fischerove projekcijske formule dvaju enantiomera gliceraldehida.
Fischerove projekcijske formule dvaju enantiomera gliceraldehida.
2. Riješeni primjer
Neka aldotetroza ima dva stereogena centra. Nacrtajte Fischerove projekcijske formule dvaju parova enantiomera ove aldotetroze.
U kemiji ugljikohidrata i aminokiselina još uvijek se koristi stariji način obilježavanja konfiguracije znakovima D i L. To su oznake relativne konfiguracije koja se dobije uspoređivanjem s dogovorno izabranom kiralnom molekulom gliceraldehida.
U Fischerovoj projekcijskoj formuli molekula D-gliceraldehida ima hidroksilnu skupinu na stereogenom centru smještenu s desne strane, a u L-gliceraldehida s lijeve strana.
Usporedbom, dogovorno, monosaharid pripada D-seriji ako mu je konfiguracija na predzadnjem ugljikovom atomu jednaka konfiguraciji D-gliceraldehida. Odnosno, usporedbom se određuje i pripadnost šećera L-seriji.
Svi šećeri u prirodi koji su važni u prehrani ljudi i životinja su D-konfiguracije.
3. Riješeni primjer
Svojstva monosaharida
Glukoza (grč. glykys = sladak), molekulske formule C6H12O6 je čvrsta kristalna bijela tvar, slatkog okusa i topljiva je u vodi. Izvor je energije za organizam. Nalazi se u voću, nektaru cvijeća, medu i u krvi sisavaca. Često se naziva grožđani šećer ili krvni šećer, ali i dekstroza jer zakreće ravninu polarizirane svjetlosti nadesno.
Pozorno pogledajte videozapis Topljivost glukoze i donesite zaključke o topljivosti glukoze u vodi.
Topljivost glukoze
Pri otapanju glukoze u vodi dolazi do promjena u lančanoj strukturi molekule. Od glukoze koja ima lančanu strukturu nastaje glukoza prstenaste strukture. Prisjetite se da aldehidna i hidroksilna skupina reagiraju dajući poluacetal. Koristeći rotirajuće trodimenzijske modele dostupne na mrežnom mjestu 3 ponovite mehanizam nastajanja poluacetala.
Pri otapanju glukoze u vodi dolazi do promjena u lančanoj strukturi molekule.
Od glukoze koja ima lančanu strukturu nastaje glukoza prstenaste strukture.
Prisjetite se da aldehidna i hidroksilna skupina reagiraju dajući poluacetal.
Koristeći rotirajuće trodimenzijske modele dostupne na mrežnom mjestu 3 ponovite mehanizam nastajanja poluacetala.
U molekuli glukoze zastupljene su i aldehidna i hidroksilna skupina koje stupaju međusobno u reakciju dajući poluacetal prstenaste strukture. U otopini glukoze samo je 0,1 % molekula lančaste strukture.
Prstenasta struktura molekule glukoze nastaje kad se hidroksilna skupina (–OH) vezana na C-5 atomu nađe blizu aldehidne skupine (–CHO). U prstenu su C-1 i C-5 atomi povezani preko atoma kisika. Ciklički oblici monosaharida uobičajeno se prikazuju Haworthovim formulama.
Prstenasta struktura molekule glukoze nastaje kad se
hidroksilna skupina (–OH) vezana na C-5 atomu nađe blizu aldehidne skupine (–CHO).
U prstenu su C-1 i C-5 atomi povezani preko atoma kisika.
Ciklički oblici monosaharida uobičajeno se prikazuju Haworthovim formulama.
Karbonilni ugljikov atom (C-1) postaje kiralno središte te mu se pripisuju oznake α odnosno β. α-D-glukoza i ß-D-glukoza razlikuju se samo konfiguracijom na C-1 i nazivaju se anomerima, a C-1 se naziva anomernim ugljikom.
Karbonilni ugljikov atom (C-1) postaje kiralno središte te mu se pripisuju oznake α odnosno β.
α-D-glukoza i ß-D-glukoza razlikuju se samo konfiguracijom na C-1 i nazivaju se anomerima.
C-1 se naziva anomernim ugljikom.
Konverzija α-anomera preko otvorenog lanca u ß-anomer naziva se mutarotacija.
Problemski zadatak
Proučite rotirajuće trodimenzijske modele α-D-glukoza i ß-D-glukoza i uočite razliku u položaju hidroksilne skupine na anomernom atomu ugljika.
Karbonilna skupina aldoze može se oksidirati blagim oksidansima (Fehlingov, Tollensov i Trommerov reagens) u karboksilnu skupinu te nastaje glukonska kiselina. Ugljikohidrati koji daju pozitivnu reakciju s ovim reagensima nazivaju se reducirajući šećeri.
Ovakve se reakcije koriste za dokazivanje glukoze u laboratorijskim uvjetima. Postoji više takvih reakcija, a neke od njih su Trommerova rekacija, Fehlingova reakcija i Tollensova reakcija. Sve se temelje na sposobnosti glukoze da reducira kation metala iz karakterističnog reagensa, a da se glukoza oksidira u kiselinu.
Upute za dokazivanje glukoze Trommerovim reagensom pronaći ćete na mrežnom mjestu 4.
Fruktoza, molekulske formule C6H12O6 je bijela čvrsta tvar topljiva u vodi. Topljivost fruktoze u vodi je bolja od topljivosti glukoze. Po okusu je fruktoza slađa od glukoze i saharoze. Fruktoza se nalazi u voću i medu pa je njezin drugi naziv voćni šećer. Poznata je i pod nazivom levuloza jer zakreće ravninu polarizirane svjetlosti ulijevo.
Fruktoza je kao i glukoza reducirajući šećer. Istražite na stručnim internetskim stranicama zašto fruktoza daje pozitivan test s Fehlingovim i Tollensovim reagensom.
Fruktoza je ketoheksoza čijom ciklizacijom nastaje prsten koji se sastoji od četiri ugljikova i jednog kisikova atoma. Do ciklizacije dolazi reakcijom karbonilne skupine na položaju C-2 i –OH skupine smještene na C-5.
Fruktoza je kao i glukoza reducirajući šećer.
Istražite na stručnim internetskim stranicama zašto fruktoza daje
pozitivan test s Fehlingovim i Tollensovim reagensom.
Fruktoza je ketoheksoza čijom ciklizacijom nastaje prsten.
Taj prsten se sastoji od četiri ugljikova i jednog kisikova atoma.
Do ciklizacije dolazi reakcijom karbonilne skupine na položaju C-2 i –OH skupine smještene na C-5.
Problemski zadatak
Istražite zašto se šesteročlani prsten monosaharida naziva piranoza, a peteročlani furanoza. Na osnovi imena glukopiranoza koji predstavlja šesteročlani ciklički oblik glukoze imenujte piranozni oblik galaktoze te furanozni oblik fruktoze.
Med je prirodna smjesa glukoze i fruktoze. Pored ova dva monosaharida med sadrži brojne vrijedne sastojke. Istražite na stručnim stranicama nutritivna svojstva meda i zašto je njegovo korištenje u prehrani zdravo.
Galaktoza je aldoheksoza i od glukoze se razlikuje po konfiguraciji na C-4 atomu. Ona je sastavni dio disaharida laktoze. Galaktoza je reducirajući šećer.
Riboza i 2-deoksiriboza su aldopentoze prisutne u nekim biološki važnim molekulama, primjerice u nukleinskim kiselinama. Ta se dva šećera razlikuju prema skupinama vezanim na C-2 atomu. Na C-2 atom, kod riboze vezana je hidroksilna skupina, a kod 2-deoksiriboze vezan je atom vodika. U fiziološkim uvjetima ova su dva šećera uglavnom prisutna u obliku peteročlanog prstena.
Riboza i 2-deoksiriboza su aldopentoze.
Prisutne su u nekim biološki važnim molekulama, primjerice u nukleinskim kiselinama.
Ta se dva šećera razlikuju prema skupinama vezanim na C-2 atomu.
Na C-2 atom je kod riboze vezana hidroksilna skupina.
Kod 2-deoksiriboze vezan je atom vodika.
U fiziološkim uvjetima ova su dva šećera uglavnom prisutna u obliku peteročlanog prstena.
Disaharidi
Većina ugljikohidrata u prirodi sastoji se od više međusobno povezanih monosaharidnih jedinica koje se međusobno vežu glikozidnom vezom. se sastoje od dvije monosaharidne jedinice povezane glikozidnom vezom. Produkt povezivanja dviju monomernih jedinica glikozidnom vezom se označava i kao glikozid.
Većina ugljikohidrata u prirodi sastoji se od više međusobno povezanih monosaharidnih jedinica.
One se međusobno vežu glikozidnom vezom.
Disaharidi se sastoje od dvije monosaharidne jedinice povezane glikozidnom vezom.
Produkt povezivanja dviju monomernih jedinica glikozidnom vezom se označava i kao glikozid.
Molekula disaharida može se rastaviti na monosaharide reakcijom hidrolize. U laboratorijskim uvjetima za hidrolizu disaharida možemo koristiti sumpornu kiselinu. U organizmu živih bića, proces hidrolize disaharida obavljaju enzimi. Hidroliza disaharida jedan je od kemijskih procesa u probavi hrane.
Saharoza, molekulske formule C12H22O11 obični je ili stolni šećer kojeg koristimo u prehrani. To je disaharid u kojem su glikozidnom vezom povezani monosaharidi glukoza i fruktoza.
Molekula disaharida može se rastaviti na monosaharide reakcijom hidrolize.
U laboratorijskim uvjetima za hidrolizu disaharida možemo koristiti sumpornu kiselinu.
U organizmu živih bića, proces hidrolize disaharida obavljaju enzimi.
Hidroliza disaharida jedan je od kemijskih procesa u probavi hrane.
Saharoza, molekulske formule C12H22O11 je obični ili stolni šećer kojeg koristimo u prehrani.
To je disaharid u kojem su glikozidnom vezom povezani monosaharidi glukoza i fruktoza.
Glikozidnom je vezom povezan C-1 atom iz glukoze s C-2 atomom fruktoze. Zbog toga saharoza nema hidroksilnu skupinu na anomernom ugljikovom atomu i nije reducirajući šećer.
Koristeći rotirajući trodimenzijski model molekule saharoze, uočite da je konfiguracija na anomernom centru α u odnosu na glukozu, a β u odnosu na fruktozu.
Hidrolizom glikozidne veze, od molekule saharoze nastaje po jedna molekula monosaharida glukoze i fruktoze. Dobivena smjesa naziva se invertni šećer. Ime mu dolazi od činjenice da nastala smjesa zakreće ravninu polarizirane svjetlosti u suprotnom smjeru od saharoze. Više o invertnom šećeru potražitena mrežnom mjestu 5.
Laktoza ili mliječni šećer, molekulske formule C12H22O11 je disaharid koji se nalazi u mlijeku sisavaca, a sastoji se od glukoze i galaktoze povezanih (1,4) glikozidnom vezom. Laktoza je reducirajući šećer jer sadrži slobodnu poluacetalnu skupinu u molekuli glukoze. Laktozu hidrolizira enzim laktaza.
Laktoza ili mliječni šećer, molekulske formule C12H22O11 je disaharid koji se nalazi u mlijeku sisavaca.
Sastoji se od glukoze i galaktoze povezanih (1,4) glikozidnom vezom.
Laktoza je reducirajući šećer jer sadrži slobodnu poluacetalnu skupinu u molekuli glukoze.
Laktozu hidrolizira enzim laktaza.
Proširite vidike
Neki ljudi pokazuju netoleranciju na laktozu zbog čega u prehrani koriste zamjene u obliku bademovog ili sojinog mlijeka. Zašto dolazi do pojave netolerancije na laktozu pročitajte na mrežnom mjestu 6.
Problemski zadatak
Na stručnim mrežnim stranicama istražite koja su svojstva disaharida maltoze i celobioze.
Polisaharidi
su prirodni polimeri građeni od monosaharida kao strukturnih jedinica. Sadrže ih biljke i životinje i najrasprostraniji su ugljikohidrati u prirodi. Za razliku od monosaharida, polisaharidi su netopljivi u vodi, ne kristaliziraju, nisu slatki i ne pokazuju redukcijska svojstva.
Najvažniji prirodni polimeri, nastali polimerizacijom velikog broja molekula glukoze, su: škrob, glikogen i celuloza. Prirodni polimeri fruktoze su inulin i sinistrin.
Monosaharidi koji ulaze u sastav polisaharida nalaze se u cikličkom poluacetalnom obliku, a međusobno su vezani glikozidnim vezama. Za ove se strukturne jedinice ponekad koristi naziv ostatak. Tako je, primjerice, saharoza sastavljena od ostataka glukoze i fruktoze.
Polisaharidi su prirodni polimeri građeni od monosaharida kao strukturnih jedinica.
Sadrže ih biljke i životinje i najrasprostraniji su ugljikohidrati u prirodi.
Za razliku od monosaharida, polisaharidi su netopljivi u vodi.
Ne kristaliziraju, nisu slatki i ne pokazuju redukcijska svojstva.
Najvažniji prirodni polimeri nastali polimerizacijom velikog broja molekula glukoze su:
- škrob,
- glikogen
- celuloza.
Prirodni polimeri fruktoze su inulin i sinistrin.
Monosaharidi koji ulaze u sastav polisaharida nalaze se u cikličkom poluacetalnom obliku.
Međusobno su vezani glikozidnim vezama.
Za ove se strukturne jedinice ponekad koristi naziv ostatak.
Tako je, primjerice, saharoza sastavljena od ostataka glukoze i fruktoze.
Škrob je biljni polisaharid i služi kao izvor pričuvne energije. U stanicama biljaka molekule škroba oblikuju škrobna zrnca. Sjemenke i gomolji pojedinih biljaka naročito su bogati škrobom te se stoga i koriste u prehrani (žitarice, grah, grašak, krumpir).
Škrobna zrnca u krumpiru
Molekulska formula škroba je (C6H10O5)n. To je čvrsta bijela tvar koja se u hladnoj vodi ne otapa, a u vrućoj vodi bubri. Škrob je smjesa dvaju različitih polimera, amiloze i amilopektina. U ukupnoj količini škroba amiloze ima od 15-25 %. Ona sudjeluje u izgradnji unutrašnjeg dijela, a amilopektin u izgradnji opne pojedinačnog zrna škroba.
Amiloza je lančasti nerazgranati polisaharid u kojem su glukozne jedinice povezane α(1,4)-glikozidnom vezom. Struktura amiloznog lanca je zavojita sa šest glukoznih molekula po jednom okretu.
Molekulska formula škroba je (C6H10O5)n.
To je čvrsta bijela tvar koja se u hladnoj vodi ne otapa, a u vrućoj vodi bubri.
Škrob je smjesa dvaju različitih polimera, amiloze i amilopektina.
U ukupnoj količini škroba amiloze ima od 15-25 %.
Ona sudjeluje u izgradnji unutrašnjeg dijela.
Amilopektin sudjeluje u izgradnji opne pojedinačnog zrna škroba.
Amiloza je lančasti nerazgranati polisaharid u kojem su
glukozne jedinice povezane α(1,4)-glikozidnom vezom.
Struktura amiloznog lanca je zavojita sa šest glukoznih molekula po jednom okretu.
Amilopektin koji čini gotovo četiri petine škrob, od amiloze se razlikuje razgranatom strukturom. U amilopektinu su glukozne jedinice povezane α(1,4)-glikozidnom vezom čineći lance koji su međusobno povezani α(1,6)-glikozidnom vezom.
Topljivost škroba
Škrob možemo dokazati Lugolovom otopinom (otopinom joda u kalijevu jodidu). Reagens ima početnu žutosmeđu boju, a u dodiru sa škrobom mijenja boju do tamnoplave, ovisno o količini škroba u uzorku.
Testiranje namirnica na škrob
Djelomičnom razgradnjom škroba nastaje smjesa topljivih spojeva u vodi koji se nazivaju dekstrini. Dekstrini se koriste u prehrambenoj industriji. Škrob je probavljiva hrana jer se u organizmima sisavaca razgrađuje djelovanjem enzima α-glukozidaze (amilaze).
Djelomičnom razgradnjom škroba nastaje smjesa topljivih spojeva u vodi koji se nazivaju dekstrini.
Dekstrini se koriste u prehrambenoj industriji.
Škrob je probavljiva hrana jer se u organizmima sisavaca razgrađuje djelovanjem enzima α-glukozidaze (amilaze).
Jednadžba hidrolize škroba:
[latex]\left((C_6H_{10}O_5\right)_{\mathit{n}}\left(H_2O\right))+\left(\mathit{n}-1\right)H_2O\longrightarrow \mathit{n}C_6H_{12}O_6[/latex]
Glikogen, (C6H10O5)n, je prirodni polimer glukoze i sličan je amilopektinu, jedino mu je struktura razgranatija. Glikogen služi kao rezervni polisaharid u organizmu životinja i primarno nastaje u jetri i mišićima. U slučaju nagle potrebe za energijom u stanici, enzimi mogu vrlo brzo glikogen razgraditi do glukoze. Razgadnjom glikogena upravljaju hormoni adrenalin i glukagon.
Glikogen, (C6H10O5)n, je prirodni polimer glukoze i sličan je amilopektinu.
Struktura mu je razgranatija.
Glikogen služi kao rezervni polisaharid u organizmu životinja i primarno nastaje u jetri i mišićima.
U slučaju nagle potrebe za energijom u stanici,
enzimi mogu vrlo brzo glikogen razgraditi do glukoze.
Razgadnjom glikogena upravljaju hormoni adrenalin i glukagon.
Celuloza, (C6H10O5)n, također je prirodni polimer glukoze, ali se od škroba i glikogena razlikuje u vrsti glikozidne veze i prostornom razmještaju polimernih lanaca. U celulozi su glukozne jedinice povezane u nerazgranati lanac ß(1,4) glikozidnim vezama. Makromolekula celuloze ima oko 10 000 međusobno povezanih molekula glukoze.
Celuloza, (C6H10O5)n, također je prirodni polimer glukoze.
Od škroba i glikogena razlikuje u vrsti glikozidne veze i prostornom razmještaju polimernih lanaca.
U celulozi su glukozne jedinice povezane u nerazgranati lanac ß(1,4) glikozidnim vezama.
Makromolekula celuloze ima oko 10 000 međusobno povezanih molekula glukoze.
Celuloza je čvrsta tvar bijele boje, netopljiva u vodi, otporna je na kiseline i lužine, nema okusa ni mirisa. Od celuloze se rade brojni proizvodi, na primjer papir, celofan i razne tkanine. Celuloza daje stalan oblik biljnim stanicama i omogućuje čvrstoću njezinih staničnih stijenki.
Celuloza čini dobar dio nekih biljaka koje služe za prehranu, kao što su zelena salata, mekinje i većina voća i povrća. Čovjek celulozu ne može probaviti jer u njegovim crijevima nema enzima za razgradnju ß(1,4) glikozidnih veza. Enzim za razgradnju celuloze naziva se celulaza. Celuloza je vrlo korisna u prehrani jer njena vlakna vezuju štetne tvari i izbacuju ih iz organizma kao sastavni dio fecesa (izmeta). Zato bi ishrana trebala sadržavati što više biljnih vlakana. Vlakna celuloze ne prelaze u krv i organizam ih ne koristi kao izvor energije. Međutim, u probavnom traktu biljoždera, osobito preživača, nalaze se brojne simbiontske bakterije koje proizvode celulazu pa te životinje mogu probaviti celulozu. Više o važnosti celuloze u živom svijetu možete pronaći na mrežnom mjestu 7.
Celuloza je čvrsta tvar bijele boje.
Netopljiva je u vodi, otporna je na kiseline i lužine.
Nema okusa ni mirisa.
Od celuloze se rade brojni proizvodi.
Na primjer: papir, celofan i razne tkanine.
Celuloza daje stalan oblik biljnim stanicama
i omogućuje čvrstoću njezinih staničnih stijenki.
Celuloza čini dobar dio nekih biljaka koje služe za prehranu,
kao što su zelena salata, mekinje i većina voća i povrća.
Čovjek celulozu ne može probaviti.
U njegovim crijevima nema enzima za razgradnju ß(1,4) glikozidnih veza.
Enzim za razgradnju celuloze naziva se celulaza.
Celuloza je vrlo korisna u prehrani.
Njena vlakna vezuju štetne tvari i izbacuju ih iz organizma kao sastavni dio fecesa (izmeta).
Zato bi ishrana trebala sadržavati što više biljnih vlakana.
Vlakna celuloze ne prelaze u krv i organizam ih ne koristi kao izvor energije.
Međutim, u probavnom traktu biljoždera,
osobito preživača, nalaze se brojne simbiontske bakterije koje proizvode celulazu.
Te životinje mogu probaviti celulozu.
Više o važnosti celuloze u živom svijetu možete pronaći na mrežnom mjestu 7.
Hitin se od opisanih polimera razlikuje po prisutnosti amino skupine na C-2 atomu glukozne jedinice. Prisjetite se gdje ste sve u biologiji spominjali hitin. Istražite kako izgleda dio strukture hitina te koja kemijska i fizička svojstva ima.